Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Hieronder vindt u een kort overzicht van de 18-daagse veldtocht zoals hij nog verder verliep nadat Bruggenhoofd Gent verlaten was, tot de capitulatie van Belgie op 28 mei 1940 en zelfs de laatste stuiptrekkingen van bepaalde eenheden die nog noodgedwongen mee terugtrokken tot in Dunkerque (Frankrijk) op 6 Juni 1940.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw Scheldestelling, oa TPG.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

24 mei 1940

Voor wat nog resteert van het opnieuw teruggetrokken Belgisch leger, begint opnieuw een verbeten strijd aan de Leie. Deze strijd zou nog eens 4 dagen duren en opnieuw veel slachtoffers eisen aan beide zijden van het front. De nieuwe stellingen zijn totaal niet voorzien van vooraf gemaakte veldversterkingen of bunkers zoals aan Bruggenhoofd Gent en de Scheldestelling. Ook is de waterstand van de Leie, was door massaal in Noord-Frankrijk veroorzaakte overstromingen, zeer laag. Omdat de Duitse aanvaller ontzettend veel last heeft van zeer goede gerichte Belgische artilleriebeschietingen, wordt overgegaan op bombardementen en onder vuur nemen van deze stellingen vanuit de lucht. Hier was Duitsland heer en meester. Het Franse en Britse leger waren de controle op het luchtruim op dit moment van de oorlog in de lucht totaal kwijt.

Opstelling aan de Leiestelling

Situatie op 24/05/1940 's morgens (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

Achter de Leie was de opstelling als volgt

• De Zone van de Franse Grens tot Menen werd opnieuw bezet door de Britten. Vanaf Menen vulden opnieuw de Belgen de linies aan.
• Vanaf Menen tot Kortrijk waren de aanvallers zeker in het voordeel. Zij beschikten daar over een hoger gelegen terrein om zich op te stellen ten opzichte van de geallieerden.
  • De Belgische 1e Infanteriedivisie diende zich hier op te stellen in een zone van 11 km lang. Ze sloten hierbij in Menen aan bij de Britten met hun 4e Linie. De 3e Linie vulde de lijn tot in Wevelgem. Hun 24e Linie werd aan de oevers van de Leie opgesteld noordelijk van Kortrijk. Dit zal op dit moment van de strijd al de zone voor de Belgen teveel worden. Deze zone had beter in zijn geheel mee overgedragen geweest aan de Britten maar de beslissing om bij terugtrekken van Belgische kant dit gebied mee te verdedigen, dateerde al van 21 mei 1940 toen de situatie voor de Belgen er nog totaal anders uitzag.
• Tussen Kortrijk en Waregem stond de 3e Infanteriedivisie met respectievelijk 12e, 25e en 1e Linie.
• Tussen Waregem en Olsene lag de 8e Infanteriedivisie met de 21e Linie 1e Bat, 13e Linie, 6e Jagers te Voet en de 19e Linie.
• Van Olsene tot Deinze lag de 2e Divisie Ardeense Jagers met 4e, 6e en 5e Ardeense Jagers (aan noordkant van Deinze)

Vanaf hier ging de verdediging over op het Schipdonkkanaal.

• Vanaf Merendre tot Deinze
  • 4e Infanteriedivisie met 11e, 15e en 7e Linie
  • 5e Infanteriedivisie met 1e, 2e en 4e Jagers te Voet
  • 2e Infanteriedivisie met 28e, 6e en 5e Linie
    • Zeker deze 2 Infanteriedivisie kreeg het aan Bruggehoofd Gent al heel zwaar te verduren en moeten nu opnieuw hier stelling nemen in een veel minder uitgebouwde stelling.
• Vanaf Deinze tot Eeklo
• 11e Infanteriedivisie met 20e, 29e en 14e Linie
• 12e Infanteriedivisie met 2e, 22e en 23e Linie
  • Hier stelde men globaal vast dat het te verdedigen gebied zeer moelijk te verdedigen was. Het Schipdonkkanaal was er zeker niet breed te noemen en het terrein waar ze op uitkeken was enorm bebost en dus onoverzichtelijk.
• Vanaf Eeklo tot Maldegem Strobrugge
  • 6e Infanteriedivisie met 1e Karabiniers, 9e Linie en 1e Grenadiers
  • 17e Infanteriedivisie met 8e, 7e en 9e Jagers te Voet

De Zone tussen het Leopoldkanaal en Nederland werd om een doorbraak via Nederlands te verhinderen nog altijd afgesloten door de Cavaleriedivisies die toch onze best gepantserde eenheden bevatten.

In Reserve behielden de Belgen

• 10e, 9e en 16e ID tussen Menen en Deinze.
• 1e Divisie Ardeense Jagers in reserve op Deinze
• 13e en 18e ID achter het Schipdonkkanaal

00:30

Gavere - Bouw noodbrug over de Schelde. Op dit tijdstip komt een eerste 16 tons-noodbrug te Gavere eindelijk klaar en kan de massale overtocht van wachtende eenheden over deze noodbrug beginnen. Door eerder gemelde problemen van stabiliteit zal de brug in de periode daarna af en toe echter tijdelijk gestopt moeten worden van gebruik voor zwaar transport wegens te instabiel.

01:00

Gent. Het wielrijderseskadron van de 16e Infanteriedivisie verlaat als een van de laatsten Gent. Hierbij hadden zij gans de tijd kleine schermutselingen gehad met Duitse verkenningseenheden. Via een aantal noodbruggen te Sint Martens Leerne, bereiken zij als een van de laatsten de nieuwe stellingen te Nevele.

03:30

Gent. Het wielrijderseskadron van de 18e Infanteriedivisie verlaat als allerlaatste de stad Gent, de laatste bruggen in tweede lijn achter zich opblazend.

05:00

Zwijnaarde - Bouw noodbrug over de Schelde. - Rond dit tijdstip komt allicht deze 2e 16-tons noodbrug over de Schelde klaar voor gebruik.

(Alle oude foto's: Replica)

Gavere. De Divisiestaf van de 56e ID verhuisd nogmaals van Oosterzele Keiberg naar Gavere (allicht kasteel Grenier)

06:30

Gent. Het aantal krijgsgevangen genomen Belgische soldaten in Gent is ondertussen opgelopen tot meer dan 5000. Volgens Duitse registraties bleek het in hoofdzaak te gaan om soldaten van de 41e, 44e en de 39e Linie (allen 16e Infanteriedivisie). Daarnaast waren er ook heel wat 3e Karabiniers (18e Infanteriedivisie). In kleinere hoeveelheden werden ook groepen van eerder verdwaalde compagnieën vastgesteld van onder andere 1e, 9e, 11e en 17e Linie.

De Duitse verkenningstroepen van AA25 stellen opnieuw vast dat de Belgische troepen hun stellingen hebben verlaten. Gent is een bezette stad.

Boven: Oude foto met nogmaals dit vlot over het kanaal (Foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon). Onder: op de achtergrond allicht gedeeltelijk nog deze huizen langs de weg met de naam Terdonkplein. Het huis op uw rechterkant met de dakkapel is nog goed herkenbaar. (Google Streetview 2013).

Ook in onze eigen regio van bruggenhoofd Gent, zouden al vrij snel vernielde en cruciale bruggen hersteld worden. Dit was zeker geen zaak van enkele dagen nadien maar diende allicht gezien te worden in periodes van maanden. Vergeet niet hoeveel infrastructuur origineel bij vooral het terugtrekken van de Belgische troepen werd opgeblazen en dus onbruikbaar gemaakt. Heel vaak lieten de tijdelijke bruggen over waterlopen geen scheepsverkeer meer toe.

De nieuwe noodbrug te Eke (Grenadiersweg)

Gezien de Schelde ook wel voor de Duitsers van belang was als transportader werd de vernielde brug vrij snel opgeruimd en op dezelfde locatie een houten (Bailey) noodbrug gebouwd die nog vrij lang dienst zou doen tot na de oorlog. (Oude foto: Collectie Antoine De Smet)

09:30

Aan de Leie tegenover Kuurne. Er volgt een tweede zware aanvalsgolf om de stellingen nabij Kuurne ter hoogte van een maalderij nabij het sas in handen te krijgen. Deze keer is het een aanval van het Duitse 30e Infanterieregiment. Ook deze aanval kan voorlopig nog afgeblokt worden.

Rond de middag

Aan de Leie te Gottem. Hier weten Duitse eenheden ook zonder al te veel hinder de Leie over te steken. De zone is hier verdedigd door de 6e Ardeense Jagers. De Ardeense Jagers laten in eerste fase vlotjes de Duitsers begaan. Toen de Duitsers echter poogden vanaf hun posities aan de overzijde van Leie door te stoten, kregen ze de volle laag van de Belgische Artillerie te verwerken.

Vroege namiddag

Bruggenhoofd Gent - Baaigem. Opnieuw eist een achtergebleven Belgische mijn 2 Duitse slachtoffers. Ditmaal rijdt de Duitse Hauptmann Rockströh samen met zijn Fahrer Gefreiter Kaufer op een achtergebleven mijn ter hoogte van de kruising van de Baaigemstraat met Kleinhulle (nabij bunker A20). Het was pas de eerste echte verkenningsrit dat ze samen maakten met de die ochtend buitgemaakte Belgische motor met zijspan. Ze zouden alvast beiden tijdelijk in de directe buurt begraven worden in een tijdelijk dubbel veldgraf.

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke nabij het Dorp. Rond dezelfde periode zou nog een Duitse motorrijder ter hoogte van de kruising van Hoeksken en de Oude Heerweg. Dit is de weg komende van Bavegem. Ook hier zou op de wrakstukken van de motor het merk Sareola te lezen vallen.

Aan het Schipdonkkanaal. Een voor een worden alle vaste bruggen over het kanaal opgeblazen. Enkel te Ronsele aan de op het kanaal doodlopende Ronselestraat lag nog een drijvende loopbrug over het water om de terugtocht van een vooruitgeschoven post mogelijk te maken. Genie-eenheden bleven er permanent bij opgesteld om het in nood direct te kunnen opblazen.

14:30

Leiestelling nabij Bissegem. Ook op de scheiding van de 3e en de 1 Infanteriedivisie wordt nog een tweede kleinere bres geslagen nabij Bissegem. Deze zone werd vooral verdedigd door de 24e Linie nabij Kortrijk en de 3e en 4e Linie. De hier geslagen bres over de Leie is vrij beperkt maar de Belgen zullen er nooit nog in slagen deze bres opnieuw te dichten. Vanaf dit tijdstip zit er dus letterlijk een eerste geslagen bres aan de overzijde, op de geallieerde zone, van de Leie door de Duitsers.

Situatie aan de Leiestelling ter hoogte van Harelbeke en Bissegem 's avonds op 24-05-1940 (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

15u30

Gent. Het aantal Belgische krijgsgevangenen te Gent is ondertussen opgelopen tot rond de 8000 soldaten. Dat dit aantal nog zo sterk gestegen was, had ook veel te zien met de 24e linie die massaal bestond uit aanhangers van het V.N.V. Dit had eerder de Belgische soldaten al opgeroepen onder te duiken en zich over te geven aan de Duitse aanvallers. Voor degenen die zich definitief wilden overgeven aan de Duitsers, was dit een ideale mogelijkheid.

Ondanks dit grote aantal krijgsgevangen soldaten werd de Duitse stadscommandateur nog op het matje geroepen. De continue stroom van vluchtelingen in zuidelijke richting vanuit Gent bleef aangroeien. Een van de belangrijkste bronnen hiervan waren allicht duizenden Belgische soldaten die ongemerkt probeerden zich uit de voeten te maken naar huis, weg van de oorlog. Velen hadden over hun legertenue wat gammele burgerkleding aangetrokken probeerden zo ongemerkt de stad uit te geraken zonder in krijgsgevangenschap te belanden. Hadden alle Belgische troepen die te Gent de strijd gestaakt hadden zich effectief overgegeven, had het aantal allicht de 10.000 overschreden.

16:00

De Leiestelling nabij Harelbeke. Rond dit tijdstip ontstaat effectief een tweede bres over de Leie. Ditmaal van Duitse troepen van het 11e Infanterieregiment op de scheiding van de stellingen van de 12e en 25e Linie. Ze weten hierbij gebruik te maken van de restanten van de niet zo optimaal opgeblazen Leiebrug hier ter plaatse.

Deze eenheden krijgen dergelijke zware slag toegediend dat er op zeer korte tijd een enorme bres wordt geslagen in de verdedigingslinie. De ganse 3e Infanteriedivisie wordt zo goed als meteen bij deze aanval buiten werking gesteld.

18:00

Aan het Schipdonkkanaal, ter hoogte van Stoktevijver (tussen Lievegem en Ursel). Ook hier lag nog een loopbrug over het Schipdonkkanaal. Duitse luidsprekers roepen de op die stelling aanwezige Belgen op via de loopbrug te kapituleren en de strijd op te geven. Betreurenswaardig genoeg gingen hier heel wat soldaten van de 2e Linie op in en al snel bevonden zich ook Duitse troepen aan de overzijde van het kanaal door die niet echt onderling vijandelijke situatie. Dit werd echter zeker niet globaal aan de Belgische linies hier geapprecieerd. Er werd van de Belgische artillerie een vuurgordijn neergelaten nabij Stoktevijver. Er vallen heel wat slachtoffers maar ondertussen was er wel een klein Duits bruggenhoofd gevormd dat uitzwaaide in de directe omgeving aan de Belgische zijde van het front.

Aan het Schipdonkkanaal te Balgerhoeke. Dit zal in de komende dagen een zwakke schakel op het Schipdonkkanaal blijven omdat zich hier een regelsas bevond over het kanaal dat onmogelijk volledig kon opgeblazen worden omdat daardoor het waterpeil op dit kanaal totaal niet meer regelbaar zou zijn.

21:00

Leiestelling nabij Harelbeke, Kuurne en Bissegem. De commandant van de 3e Infanteriedivisie geeft opdracht terug te trekken op de Mandel in plaats van de Leie omdat opnieuw terugwinnen van het verloren gebied voor zijn troepen niet meer haalbaar was.

Om deze eerste nieuwe nederlaag op te vangen krijgt de 10e Infanteriedivisie die in reserve lag tussen Roeselare en Izegem langs het kanaal de opdracht een nieuwe verdedigingslinie op te werpen tussen Ledegem en Sint Eloois Winkel om de bres proberen af te sluiten. Bijkomend wordt door onder andere de restanten van de 24e Linie een bretelle opgetrokken van Heule naar Gullegem om ook daar de gemaakte bres te proberen isoleren.

Toch weet men voorlopig nabij Bissegem de Duitsers vast te pinnen op het veroverde stukje terrein aan de overkant van de Leie door hevige Belgische artilleriebeschietingen.

Tussen Menen en Ieper is omwille van de tweede kleinere geslagen bres over de Leie een onbewaakte zone ontstaan tussen de Belgische en nog aanwezige Britse troepen. Er wordt echter stand gehouden door zeer harde weerstand van de 2e Cavaleriedivisie die ondertussen deels naar hier was verplaatst en de 6e en 10e Infantieriedivisie. De Belgen weten de lijn Ieper-Roeselare in handen te houden.

(Schets: De Achttiendaagse veldtocht - Ministerie van Landsverdediging)

's Avonds.

Noorden van Frankrijk. De Noord Franse situatie loopt verder uit de hand. De Duitsers hebben ondertussen tegen de kust, Calais bereikt. In het noorden van Frankrijk blijven de Fransen enkel stand houden maar ze slagen er niet in eerder verloren terrein terug te winnen.

De situatie is zodanig dat de Franse generaals in Noord Frankrijk geen contact meer hebben met hun legerleiding omdat ze mee afgesneden zijn van de rest van het Franse leger samen met het Belgische leger en Britse troepen.

De Britten geven na het verlaten van Arras de opdracht het nog aanwezige zware materieel te evacueren in de richting van Le Havre. Alles duidt er op dat de Britten niet meer als plan hebben de bres te proberen breken maar wel nog proberen te redden wat er nog te redden valt van hun nog aanwezige troepen en materiaal.

Het Belgische leger probeert zo goed als het nog kan stand te houden achter de Leiestelling ondanks dat er reeds van de eerste dag 2 bressen worden geslagen te Bissegem en ten zuiden van Kortrijk.

Aan het kanaal Gent - Terneuzen. Dit kanaal is ondertussen totaal verlaten van Belgische kant en volledig in Duitse handen. Dit betekent dat de Duitsers al opnieuw kunnen doorstoten op de volgende hindernis, het Schipdonkkanaal.

Versterkte vesting Namur. Hier valt ook te Dave het laatste nog weerstandbiedende fort.

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Mei 1940 ten zuiden van Gent - Jacques De Vos (1977)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)